مزاج شناسی

مقدمه:

علم مزاج شناسی یعنی اخلاط را شناختن. بدن انسان از آب، آتش، هوا و خاک تشکیل شده است که باید متعادل باشند و اگر از تعادل خارج شوند، انسان بیمار می شود.

مزاج برآیند چهار خلط صفرا، سودا، بلغم و دم است که موجب شکل گیری بدن می شود و رفتار خاصی را هم پدید می آورد.

روش تشخیص مزاج:

چاق ها دو نوع هستند. یا گوشتی هستند که این علامت دم است و یا به خاطر چربی است که چربی هم سرد است و این هم علامت بلغم است. در تشخیص دموی و بلغمی اول از آشکار بودن رگها متوجه می شویم که فرد دموی است یا بلغمی. اگر رگها آشکار باشد، دموی است. پس چاق ها یا دموی هستند و یا بلغمی. این دو تری دارند پس نمی توانند صفراوی یا سوداوی باشند چون هم دم و هم بلغم تری دارند.

لاغرها یا سرد و خشک هستنددر این صورت گوشت بدن کم است و یا گرم و خشک هستند که در این صورت پیه بدن کم است که حالت اول سودا و حالت دوم صفرا است.

بلغمی ها نباید زیاد حجامت کنند چون سردتر می شوند و این باعث می شود چربی خون بالاتر برود.

بلغمی ها وقتی از خواب بیدار می شوند، زیر چشم هایشان پف آلود است. به دلیل سردی صبح درد بلغمی ها در صبح بیشتر می شود. این نوع افراد زود گرسنه می شوند چون حرارت بدن پایین است و چربی های خود بدن را نمی سوزاند و لذا توان گرسنه ماندن را ندارند. تمایلات جنسی شان کم است و همین باعث اختلافات در آن ها می شود و به راحتی نمی توانند به خواب بروند و سکته مغزی و ترشحات اضافی در این افراد زیاد است.

ویژگی آتش و صفرا:

مزاج صفرا گرم و خشک است و معادل آن آتش است و ویژگی صفرا این است که خون را لطیف و رقیق می کند. اگر صفرا کم شد، دست و پا و نوک انگشتان سرد می شود. صفرا مثل خورشید گرم و خشک است و هرجا خورشید باشد، حیات وجود دارد. در جایی که صفرا کم باشد، نبض، توانایی و اراده کاهش می یابد و اگر بیش از اندازه باشد در کیسه صفرا ذخیره می شود و باز هم اگر زیادتر شود، در کیسه خشک و تبدیل به سنگ می شود.

کارایی های صفرا در بدن:

- صفرا به طرف بالا می رود چون گرم و خشک است و تعادل حرارتی ایجاد می کند.

- روغن مالی داخل مویرگ ها برای حرکت گلبول های قرمز

- صفرا برای حرکت شش ها به داخل قفسه سینه بین دو لایه جداری ویسرال احشائی و جداری پرده جنب ریه نیاز است.

- صفرا از کیسه صفرا به داخل روده که می ریزد، احساس دفع ایجاد می شود.

- صفرا ایجاد اشتها می کند.

در صفرائی ها پوست صورت زودتر خشک می شود چون صفرا بالانشین است. رگها گاهی آشکار و گاهی نیمه آشکار هستند. زمانی که حرارت بالا می رود رگها آشکار می شود و اگر حرارت پایین بیاید رگها نیمه آشکار می شود. هر چقدر صفرا بالا باشد موی ابروها کمتر است چون موها را می سوزاند، دهان گشادتر، گردن کشیده تر، سینه بزرگتر، رنگ چشمان میشی، قد کشیده، تمایل به خوردن آب بیشتر، اشتها کم( اگر مقداری لیمو یا زرشک یا آب کیوی یا آبغوره به غذای این افراد اضافه کنید، اشتهایش بیشتر می شود.)، کم خواب اما با خواب کم اذیت می شوند چون خواب به بدن رطوبت می دهد و رطوبت بدن این افراد کم است( برای درمان کم خوابی صفراوی ها خوردن کاهو و اسفناج توصیه می شود و بی خوابی بلغمی را با استشمام گلاب درمان می کنند که نوعا در نیمه دوم عمر پدید می آید.)، جسور و خط شکن، اگر به حد سودا رسید، لجباز می شود. دارای مواضع ضد و نقیض، جوگیر، عدم پای بندی به قانون و پرخاشگر

اگر صفرا در پوست زیاد شود، اگزما بوجود می آید که باید در درمانش از سرکنگبین که یک صفرا زدای عمقی می باشد، استفاده نمود.

صفرای زیاد عروق ریز چشم را می سوزاند و در نتیجه نارسایی بینایی بوجود می آورد.

اگر صفرا در گوارش باشد، عطش را زیاد می کند و تمایل به ترشی ها زیاد می شود.

اگر صفرا در معده بروز کند، توان دفع بیشتر می شود و شخص احساس سوزش و داغی و تهوع در معده می کند و این تهوع گرم است که آروغ ندارد و دهان تلخ می شود ولی در تهوع سرد، آروغ وجود دارد و دهان بی مزه می شود. صفرای زیاد در معده از طریق استفراغ قابل دفع است.

اگر صفرا در مغز افزایش یابد، حرکات تند پدید می آید مانند کلمات تند و بی قراری و ... که برای درمان این مشکل می توان قبل از 28 سالگی حجامت سر انجام داد.

صفراوی ها اگر می خواهند حوصله شان زیاد شود، کاهو مصرف کنند.

علائم صفرا:

- گاهی علاقه مند به ادبیات و گاهی علاقه مند به ریاضی

- دارای استعداد خشونت و بدخلقی

- پاییز و زمستان را دوست دارند

- گاهی عاشق و گاهی فارغ

- گاهی با اراده و گاهی سست اراده

- گاهی پرانرژی و گاهی کم انرژی

- تند و تیز و بی قرار

 -پرخاشگر

- ناآرام و دودل

- بعضا باعث رنجش دیگران می شوند

- تیزبین و دقیق در برخی ابعاد

- آینده نگر و بعضا خیال باف و دقیق در تصمیم گیری

- حاضرجواب و باهوش

- بعضا سخاوتمند

- مقید به اصول، منظم و حساس

- میل بالای جنسی

- سریع و چالاک

- پر حرف

ویژگی هوا و دم:

لایه زیرین صفرا لایه است که قرمز و شفاف است که به آن دم گفته می شود و کار آن ساخت عضلات، جگر و قلب است. مزاج دم گرم و تر است و معادل دم، هوا است.همچنان که خون در تمام بدن می چرخد و بیشترین حجم را اشغال می کند، هوا هم در تمام زمین می چرخد و بیشترین حجم را اشغال می کند. خون الهام پدیر است و به سبب صفرا از بالا و بلغم از پایین، گرمی و رطوبتش کاهش یا افزایش می یابد.

کارایی دم در بدن:

اگر دم در پوست باشد، پوست گرم و عرق گرم تولید می شود. د دموی ها آکنه هایی که بوجود می آید سرسیاه و درشت در صورت، شانه و سینه است اما در شانه بیشتر است و بعضا دمل نیز وجود دارد. این حالت ها در دوران جوانی بیشتر است زیرا جوانی دوره اوج غلبه دم است، رگها پر می شود و کهیر به وجود می آید.

اگر دم در سر زیاد شود، ابتدا در صورت نمایان می شود. از این جهت ابتدا سر را گرم می کند و لذا سردرد میگرنی گرم پدید می آید و کل سر را می گیرد و غذای گرم، عطر و گرما این درد را تشدید می کنند و این درد در شب آرام می شود، اگر این گرمی زیاد شود، ریزش مو از ناحیه وسط سر شروع می شود.

اگر دم در معده زیاد باشد، شخص تمایل به ترشی فراوان دارد و هرچه افزایش بیشتری کند، اشتهایش کمتر می شود. پس اگر بخواهیم اشتها را بیشتر کنیم، باید معده و کبد را مقداری سر کنیم مثلا با خوردن آبلیمو، سرکه، آبغوره و ترشی ها

نکته: هضم تند، ناشی از گرمی معده و کبد و هضم کند ناشی از سردی معده و کبد است.

نکته: سردی معده علائمی همچون آروغ، بوی بد دهان، بوی بد فضولات، صدای شکم، سنگینی معده، تهوع و ترش کردن دارد.

وقتی که دم در بدن زیاد شود، رطوبت و گرمی زیاد می شود و اولین چیزی که پدید می آید بالارفتن حجم است و باعث درشت اندامی می شود، سر بزرگ، شانه های درشت، بازوی درشتف سینه و لب و دهان بزرگ و ...

از دیگر نشانه های افزایش دم در بدن می توان به گردن کوتاه و کلفت، نبض پر، اشتها به سردی ها و گرمی ها( چون ضد هردو را دارد)، پرخور، پرخواب، پرکار در صورت اراده، بیش فعال در امور جنسی، استعداد مهرورزی و غضب بیشتر، اهل ابداع، اهل خالی بندی، همه سونگر، خیال پرداز و خونریزی لثه اشاره کرد.

اگر دم در عروق زیاد شود باعث انسداد عروق کرونری و سکته قلبی می شود.

هرچه مو خشن تر، ضخیم تر و پر تر باشد، این شخص هم رطوبت و هم گرمی دارد یعنی هم ترشی و هم شیرینی فراوان می خورد و اگر بخواهد بخوابد، خیلی می خوابد و اگر بخواهد کار کند خیلی کار می کند.

علائم دم:

- علاقه مند به ادبیات و موسیقی

- استعداد شاعری

- علاقه مند به طبیعت

- اهل عشق و محبت

- بلند پرواز

- دوراندیش

- خوش اخلاق و خوش رو

- شجاع و جسور

- دارای توان ریسک بالا

- اعتماد بنفس بالا

- دارای استعداد شقاوت( آنی)

- سخاوتمند

- تنوع طلب و بی علاقه به کار تکراری

- بی نظم

- نوع دوست

- بدحال در تابستان

- دارای هوش و حافظه برتر

- میل جنسی بالا

- سریع و چالاک و پر انرژی

ویژگی آب و بلغم:

مزاج بلغم سرد و تر است و معادل آن آب است. سه چهارم کل زمین آب و سه چهارم سلول هم آب است و بلغم هم یک درجه از دم سنگین تر است لذا اندام پایین را اشغال می کند برعکس صفرا که در بالاست، بیماری اش هم در بالاست مانند یرقان.

محیط سرد، غداهای سرد و تر،فضای شرم ناک، ترس، غم، کینه، حسد، حرص، بوی تعفن، تنهایی، بی تحرکی و داشتن دوست منفی بلغم را زیاد می کنند.

بلغم لزج هرگاه بر پوست بیافتد بیماری برص به وجود می آید، چنانکه غم، مو و پوست را سفید کرده و موجب برص می شود. ( برص یا پیسی یا لک و پیس  یک بیماری مزمن است که بخش هایی از پوست، رنگ خود را از دست می دهد.)

اگر بلغم در بدن زیاد شود، عرق سردِ منتشر در بدن بوجود می آید؛ پوست نرم، تعریق سرد زیاد، کف دست و پا تر، خواب زیاد، پف آلود شدن اندام و صورت، خستگی زودرس، اذیت شدن در سرما، دوستدار گرما و پنهان شدن رگها از نشانه های دیگر ازدیاد بلغم در بدن می باشد.

اگر بلغم زیادتر شود، موجب درد عضلات و در گوش موجب خستگی زودرس می شود.

از آنجایی که بلغم مقطعی و در حال جریان است، دردهای مقطعی مانند گاهی کمر درد، گاهی پادرد، گاهی زانو درد ایجاد می شود.

اگر بلغم در مفاصل بیش از حد متعارف شد، موجب ورم و درنتیجه ایجاد آرتروز می شود. آرتروز گردن بیشتر همراه با ورم است و در سن سردی (35 سال) بروز می کند.

اگر بلغم در ستون فقرات بروز کند، در فرد بیماری روماتیسم ایجاد می شود که دلیل آن رطوبت زیاد و سردی می باشد و اگر مفاصل خشک شود، ساییدگی به وجود می آید.

اگر بلغم در مغز بیشتر شود، شخص به یک نقطه خیره می شود و حرکت نمی کند، نه مسئولیت پذیر است و نه واکنش نشان می دهد. فرد مورد نظر نمی تواند کلمات را درست ادا کند و اگر بیشتر شد، دهان و چشم باز می مانند. در قلب نیز مشکل مشابه بوجود می آید، وقتی که دریچه قلب باز شود در اثر سردی، دریچه قادر به بسته شدن نیست درنتیجه شلی دریچه قلب پدید می آید.

اگر بلغم در گوارش افزایش یابد، اشتها بیشتر و شکم بزرگ می شود.

نکته: اگر شخص بخواهد رژیم بگیرد، باید معده را گرم کند.

نکته: درمان باید به آرامی صورت بگیرد.

اگر بلغم در معده زیاد شود، ابتدا آروغ، بعد دیرهضمی، بعد نفخ و سپس استفراغ بوجود می آید. به دلیل اینکه بلغم در معده بیش از اندازه است و معده که سرد شود، غذا هضم نمی شود و گاز تولید می کند و بوی بد دهان را به دنبال دارد.

اگر کودکی سردی معده داشته باشد، سبب اختلال در تکلم کودک می شود که با شیره انگور می توان معده آن را گرم کرد.

اگر بلغم وارد روده شود موجب دفع بی اختیار می شود و این حالت در پیری بیشتر است چون شخص وارد سن سردی شده است.

اگر این سردی در مثانه باشد، موجب عدم کنترل ادرار می شود و در خنده ها و گریه های شدید، ادرار می کند و اگر این سردی در دوران کودکی باشد، کودک دچار شب ادراری و روز ادراری می شود.اگر سردی روده باشد، ابتدا گاز دفع می کند و بالاتر از این، یبوست سرد ایجاد می شود که درمان آن سالاد با آلوئه ورا است. بالاتر از این حد، اسهال سرد ایجاد می شود که همرا با گاز است و معمولا این نوع اسهال، عفونی است چون سردی دارد. اسهال وبایی که فضولات را به سرعت به بیرون می دهد به دلیل بالاترین حد بلغم در روده می باشد.

اسهال گرم اسهالی است که در آن مواد دفعی رقیق است و مقعد را می سوزاند و زمینه اسهال خونی، اسهال گرم است و درمان ن کته ماست است.

اگر بلغم در اندام جنسی باشد، موجب احتلام زیاد می شود. تراوش های جنسی بی اختیار دارد و اگر سردی مقداری بیشتر شود، زودارضایی دارد. اگر بلغم از این مقدار نیز بیشتر شود، سوزش جنسی مستمر و لاغری عضلانی چدید می آید.

در زنان باعث سردی رحم می شود و در نهایت به ناباروری می انجامد. سردی در زنان بیشتر از مردان بروز می کند.

نکته: معمولا جاهایی که بلغم نفوذ می کند، معده، مفاصل و سینوس ها می باشند.

نکته: اسپند برای تمامی دردهای سردِ نفوذکننده در معده، گوارش، عضلات و مفاصل خوب است و بلغم و سودا را ذوب می کند. شتاب درمانش بالاست (40 شب) و هرشب یک قاشق غذاخوری با آب بلعیده شود و هیچوقت نباید جویده شود.

علائم بلغم:

- گرایش به علوم عقلی و ریاضیات

- حسابگر و محتاط

- بدحالی در بهار و زمستان

- منطقی و عاقل

- میانه رو، محتاط و گاهی ترسو

- تجارت پیشه

- آرام، منزوی و دارای حرکات تند

- گذشته نگر

- ظریف ریزبین و حساس

- منظم و دقیق

- دارای استعداد افسردگی

- بدون استعداد ریسک

- اهل سازش، متاثر از دیگران و بی اراده

- درونگرا، خودخور و منفی باف

- نیازمند به محبت

- کینه توز

- فراموشکار و کند ذهن

- بی علاقه به یادگیری

- میل جنسی و توان جنسی کم

- راحت و بی قید در اکثر مسائل

ویژگی خاک و سودا:

مزاج سودا سرد و خشک است و معادل آن خاک است و خاک مستحکم و انعطاف ناپذیر است و لذا حل سودا زمان بر است.

دو مزاج است که در بدن جای مخصوص دارند:

1. صفرای اضافی در کیسه صفرا

2. سودای اضافی در طحال

دو مزاج است که جای مخصوصی ندارند:

1. دم

2. بلغم

سودا برای استحکام سازی اندام های بدن مانند استخوان، مفاصل، دندان و مو لازم است. اگر بخواهین سودا را منعطف کنیم با صفرا و بلغم میسر است، صفرا به تنهایی شکننده است و بلغم به تنهایی نرم می کند ولی حرکت نمی دهد که این امر از عهده صفرا بر می آید.

اگر سودا در پوست بروز کند اولین علامت آن در مو است؛ موها خشک و مجعد می شود و فرهای ریز به وجود می آید. البته صفراوی هم موی فر دارد اما بلغمی ندارد.

افرادی که سوداوی هستند، طاس نمی شوند و اگر طاسی در زنان پدید آید علت آن ناشی از شدت سردی است حتی ابروها هم ریزش پیدا می کنند که به اصطلاح داءالثعلب گفته می شود. پس مردان دو نوع ریزش مو دارند: یک نوع از شدت گرمی (دموی) و یک نوع از شدت سردی ( بلغمی).

اگر در سوداوی ریزش مو پدید آید این فراگیر نیست و موخالی می شود، اگر اینطور شود شدت سردی در این سوداوی زیاد است و درمانش گرمی است.

اگر سودا در خون زیاد شود در قسمت های میانی رسوب می کند و اگزما پدید می آید و این اگزما با اگزمای صفراوی که در اوج گرما بوجود می آید فرق دارد و با خوردن خشکی ها به وجود می آید، چه گرم و چه سرد و لذا فرد می گوید وقتی بادمجان یا زنجبیل میخورم، بدنم می خارد. اصل خارش، فریادِ کمی رطوبت است.

یکی از بیماری های پوستی که بر اثر سودا بودن بوجود می آید، داءالصدف (پسوریازیس) می باشد که بیشتر اندام میانی را درگیر می کند.

سودا در پوست لکه های قهوای ایجاد کرده که ابتدا در صورت پدید می آید و بتدریج پیشرفت کرده و هاله از آن در دور چشم ایجاد می شود و سپس در دست ها بوجود می آید. افرادی که دور چشم آنها هاله دارد، مستعد به پیرچشمی هستند.

سودا چون سنگین است اندام پایین را معمولا درگیر می کند و اگر در عروق درشت رسوب کند، در ساق تبدیل به واریس می شود.

اگر سودا در انگشتان رسوب کند، انگشت سیاه می شود و این سیاهی بتدریج پیشرفت می کند و همینطور به اندام های بالایی می رسد.

اگر سودا در اندام روده و قسمت های انتهایی آن بروز کند، بواسیر (هموروئید) به وجود می آید.

درمان هموروئید: ابتدا روده را با این ترکیب گرم می کنیم: (یک قاشق مرباخوری بارهنگ در یک لیوان گلاب 10 دقیقه جوشانده، بعد عسل را اضافه می کنیم و هرشب یک لیوان به مدت 40 شب مصرف می کند. اگر بواسیر باز هم باقی بماند، حجامت ساکرال(گودی کمر) انجام می دهیم.

هرگاه سودا در اندام تحتانی به وجود اید، تبلور سودا، سرطان بدخیم میشود چون سنگین است و فشردگی آن بیشتر است. در اندام فوقانی خوش خیم می شود چون سبک تر و درمان پذیر تر است.

نکته: تبلور سودا در یک نقطه، سرطان می شود.

اگر سودا در گوارش باشد، فرد زود گرسنه می شود و تمایلش به شوری بیشتر است؛حجم معده اش کم و خوراکش کم است. از طرفی چون سودا سرد و خشک است پس استعداد یبوست در این افراد بالاست که برای گرم و تر کردن این افراد می توان گلاب، شربت عسل تجویز کرد.

اگر سودا در سر پدید آید موجب انسداد عروق در سر می شود و سردرد سوداوی به وجود می آید که این نوع سردرد در کل سر منتشر است.

اگر سودا در روان زیاد باشد، نشانه هایی همچون خواب کم، واکنش سریع، دقیق، با جمع بندی های همه سونگرانه، ریزبین، زودفهم، حساس به صدا، دیر تصمیم گیر بروز می دهد.

علائم سودا:

- علاقه مند به حسابگری و مسائل فنی

- همه سونگر و تیزهوش

- بهار و تابستان را دوست دارند

- کم احساس و منطقی

- میانه رو و محتاط

- کم انرژی و مداومت در انجام کار

- نا آرام و همیشه در فکر

- دارای وسواس، نگرانی و دودلی

- بدون توان ریسک

- انتقام جو

- مجذوب نمی شوند

- میل جنسی فراوان ولی توان جنسی کم

- فکر و خیال فراوان

- بدبین، حساس و نگران

- منظم

- خودخور و درونگرا

- اهل جنجال و جدال

- تیزبین و بادقت همه جانبه

- لجباز، یک دنده و پافشاری در انجام کارها

در این مقاله تلاش کردیم تا مطالبی در مورد مزاج شناسی و اثرات آن بر سلامت انسانها را به اشتراک بگذاریم. امیدواریم برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد.