درمان آسم و سرفه با گیاه زوفا

نام های دیگر:

   گل زوفا، گل پونه، جسمی، حسل، زوفای یابس

مشخصات گیاه:

   زوفا گیاهی پایا از تیره نعناعیان که به حالت خودرو می روید و در کتب طب سنتی از این گیاه «زوفای یابس» نام برده شده است. این گیاه درختچه ای است با ساقه های منشعب با ارتفاع متفاوت که تا 75 سانتی متر نیز می رسد. ساقه آن چهارگوش، مستقیم و قسمت تحتانی آن چوبی و قهوه ای رنگ است و از انشعاب های فراوانی برخوردار است، ولی قسمت فوقانی آن نرم و سبز رنگ است.

   ریشه زوفا ضخیم و منشعب و ساقه های آن نسبتاً چوبی که از ریشه خارج شده اند که ظاهری پرپشت برای آن ایجاد کرده است.سطح برگ ها و ساقه های این گونه، صاف و بدون کرک هستند.برگ های زوفا نوک تیز، کوچک، متقابل، فاقد رنگدانه، بسیار معطر و بدون دمبرگ به حالت روی هم خارج می شود. هر دو طرف پهنک برگ پوشیده از حفره های محتوی اسانس است.

   زوفا دارای گل های زیبا، معطر، آبی، گاهی سفید و صورتی است که در انتهای ساقه ظاهر می شوند. اسانس این گیاه شبیه به اسانس نعناع است.

   گل های آن در فاصله بین تیر و مرداد در کناره برگ های قسمت های بالایی ساقه ظاهر می شوند و بصورت سنبله هایی جلوه می کنند. لازم به ذکر است که رنگ گل تاثیری در ترکیبات تشکیل دهنده اسانس ندارد.

   این گونه زوفا دارای چهار زیر مجموعه است که مهمترین آن ها زیرگونه Officinalis و زیرگونه Canescens، Subsp است.

   این گیاه در زمین های آهکی دارای رشد بهتری است و تا ارتفاع 2000 متری در کوهستان ها نیز دیده می شوند. زوفا بومی کشور فرانسه، یونان و ایتالیا است و بیشتر در مناطق اطراف دریای مدیترانه می روید.

   این گیاه در مناطق خود رو در نواحی جنوب اروپا، ایران، هند، ترکیه و روسیه می روید.

قسمت های مورد استفاده:

تمامی قسمت های رویشی گیاه (گل، برگ و میوه)

ترکیبات شیمیایی:

   مقدار اسانس در پیکر رویشی زوفا متفاوت است. مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را «پینوکامفن» تشکیل می دهد. از ترکیبات مهم دیگر اسانس میتوان از «آلفا و بتا پینن»، «کامفن» و الکل های سزکویی ترین نام برد. ترکیبات موجود در گیاه زوفا بستگی به محل رشد و رویش آن متفاوت هستند. از ترکیبات اصلی موجود در روغن زوفا می توان مونوترین ها و سکوترین ها را نام برد. برگ های زوفا به دلیل دارا بودن ماده شیمیایی بنام هیسوبن، طعمی تند و مطبوع دارد.

نحوه کاشت و تکثیر:

   کاشت زوفا به سه شکل صورت می گیرد:

   1.کاشت مستقیم بذر (متداولترین)   2. به شکل کاشت غیر مستقیم (درخزانه)  3.از طریق قلمه و یا کاشت قطعات زیرزمینی گیاه

1.رویش کاشت مستقیم بذر:

   با استفاده از ماشین ردیف کار، ردیف های لازم را ایجاد می کنند و بذر را در زمین اصلی می کارند. سپس زمین را باید آبیاری کرد. اگر این گیاه در شیب کشت شود، جهت ردیف ها باید برخلاف جهت شیب زمین باشد. در شرایط اقلیمی معتدل در ایران از فروردین تا اردیبهشت اقدام به کشت بذر باید کرد.

2. روش کاشت غیر مستقیم (در خزانه):

   ابتدا بذر را در خزانه و سپس گیاه را با فاصله های معین در زمین اصلی می کارند.

   مناطق گرم و خشک و نواحی جنوبی تپه ها، مناطق مناسبی برای کشت زوفا است.این گیاه به خشکی مقاوم است. بنابراین در آغاز رویش و همچنین از اولین برداشت به آب کافی نیاز دارد. پس از اولین برداشت، چنانچه شرایط آب و هوایی مناسب و آب کافی در دسترس گیاه باشد (در اواخر تابستان) گیاهان مجدد به گل می روند.

   زوفا به خاک خاصی نیاز ندارد و تقریبا در هر نوع خاک حتی خاک های شنی و تهی از مواد و عناصر غذایی، رشد می کند. برای کشت گیاه می توان از مناطق بیابانی استفاده کرد.

   زوفا 5 تا 7 سال عمر دارد. زوفا را می توان با گیاهانی مانند غلات، خردل، ذرت به تناوب کشت کرد. تناوب کشت زوفا با گیاهانی که بذر آنها پس از رسیدن به اطراف پراکند می شوند (مانند رازیانه و گشنیز) و همچنین تناوب با گیاهانی ریشه ای (مانند یونجه، شبدر و ...) منسب نیست؛ زیرا این گیاهان در گسترش بیماری ها موثرند.

   زوفا را می توان 3 تا 5 سال متوالی در یک زمین کشت کرد. پس از این مدت باید با گیاهان مناسب به تناوب کشت شود.

   در فصل بهار قبل از کشت 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار، ازت به خاک اضافه و زمین را آماده کشت می کنیم.هنگام کاشت، خاک باید مرطوب و زمین فاقد هرگونه پستی و بلندی باشد. از این رو شخم در فصل بهار مناسب نیست زیرا رطوبت خاک به شدت کاسته می شود و رویش گیاه را با مشکل مواجه می سازد.

   نیمه دوم اسفند بهترین زمان برای کشت زوفا است و دیر و زود انجام دادن آن در جوانه زنی گیاه تاثیر دارد و باعث کاهش جوانه زنی بذر ها میشود. فاصله بین ردیف ها معمولا بین 50 تا 70 سانتی متر مناسب است. عمق بذر زوفا در موقع کاشت باید 1 تا 2 سانتی متر باشد.

   مبارزه با علف های هرز را همیشه باید مورد توجه قرار داد. قبل  و پس از کاشت و قبل از رویش بذر می توان از علف کُش استفاده کرد.

   چنانچه در فصل بهار، هوا گرم و باران کم باشد باید از علف کُش های مناسب استفاده کرد. در سال اول هنگامی که ارتفاع گیاهان به 10 تا 15 سانتی متر رسید، میتوان مجددا از علف کش مناسب استفاده کرد. البته پس از استفاده از علف کش، رشد و نمو گیاه مدتی کند می شود اما پس از مدتی به حالت عادی بر میگردد. زمان مناسب برای وجین مکانیکی علف های هرز، هنگام گل دهی است. سوزاندن علف های هرز از آلودگی و گسترش گیاه جلوگیری می کند.

   اگر می خواهیم از گیاه به عنوان ادویه استفاده کنیم، زمان برداشت (پیکر رویشی آن)، اوایل گل دهی است. اگر می خواهیم از اسانس گیاه استفاده کنیم، زمان برداشت هنگام گل دهی کامل (اوایل تابستان) است. در سال اول رویش، اولین گل ها در اواخر خرداد و اوایل تیرماه ظاهر می شوند. گیاهان از سال دوم از اوایل خرداد، گل می رویند.

   برداشت باید از ناحیه فوقانی ساقه های چوبی انجام گیرد. اگر هنگام برداشت هوا خشک باشد و آفتاب شدید وجود نداشته باشد، پیکر رویشی برداشت شده را می توان برای مدتی روی زمین قرار داد و پس از کاهش رطوبت، آن ها را با خشک کن الکتریکی در دمای 30 تا 35 درجه سانتی گراد، خشک کرد.

   اگر هدف جمع آوری بذر باشد، در اواخر تابستان (اوایل شهریور) هنگامی که 70 تا 80 درصد بذرها رسیدند، زمان مناسبی برای جمع آوری بذرها است که باید توسط خشک کن الکتریکی در دما و زمان مناسب خشک کرد؛ زیرا درجه حرارت و زمان زیاد در خشک کن، سبب کاهش قوه رویشی بذرها می شود. البته توصیه می شود بذر ها به همراه پیکر رویشی خشک شوند سپس بذر ها را بوجاری، تمیز و بسته بندی کنید.

طرز استفاده و مقدار مصرف:

   از گیاه زوفا می توان به شکل دم کرده ( چای)، جوشانده و تنتور استفاده کرد.

دم کرده: مقدار 50 گرم برگ و شاخه های گل دار زوفا را در 1 لیتر آبجوش بریزید و به مدت 15 دقیقه دم کنید. مقدار مصرف این دم کرده، 1 فنجان و 3 بار در روز است.

جوشانده: مقدار 50 گرم برگ و سرشاخه های گل دار زوفا را در 1 لیتر آبجوش، به مدت 30 دقیقه به آرامی بجوشانید. این جوشانده را برای کمپرس استفاده کنید.

تنتور یا روغن: نوعی از این تنتور را میتوانید از فروشگاه های گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها خریداری کنید. مقدار مصرف آن 5 تا 10 قطره و 3 بار در روز، مخلوط با آب است. شربت زوفا برای سرفه از قسمت هوایی با گل های زوفا تهیه می شود.

این گیاه بینظیر در صنعت دارویی جهت تهیه شربت زوفا مورد استفاده قرار میگیرد.

خواص درمانی و طبیعت آن:

   طبیعت زوفا گرم و خشک است.

   خواص دارویی این گیاه بطور خلاصه عبارتند از: رفع چین و چروک پوست، ضد سرماخوردگی، عفونت های تنفسی، آسم و برونشیت، نیش حشرات، خراش ها و سوختگی ها، اسپاسم ماهیچه ای و تنفسی، کرامپ، درد شکم، کم اشتهایی، سوء هاضمه، آنفلوآنزا، گوش درد و گلو درد، تب، روماتیسم و آرتریت، نقرس و التهابات مفصلی، کم خونی، محرک سیستم عصبی و هورمونی، گردش خون، سیستم دفع، افت ناگهانی فشار، ضد افسردگی، خستگی و کوفتگی بدن، ضد عفونت، ضد باکتری و قارچ، تسکین درد قاعدگی، نامنظم بودن قاعدگی، بهبود علائم یائسگی، اضطراب و عصبانیت، بهبود افسردگی، نرم کننده سینه و خلط آور، تقویت معده، نفخ شکم، ادرار آور، درمان صرع، تب خال، مرهم سینه و سقط جنین

- شربت زوفا برای سرفه از قسمت هوایی یا گل های زوفا تهیه می شودو برای سرفه های مقاوم و ضعف ریه، آن را با شیرین بیان یا گل ماهور مخلوط می کنند.

- زوفا نه تنها ضد سرماخوردگی است، بلکه از عفونت های تنفسی، آسم و برونشیت پیشگیری می کند.

- روغن زوفا برای برطرف کردن مشکلات پوستی مثل چین و چروک ها کاربرد دارد. این روغن را روزی 3 بار بر روی پوست بمالید.

- زوفا در زمینه های بیماری های مفصلی مانند آرتریت، روماتیسم، نقرس و انواع التهابات مفصلی بسیار مفید است.

- زوفا برای تخفیف علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا مانند سرفه ،گلو درد، گوش درد و تب بسیار مفید است.

- زوفا برای بهبود اسپاسم ماهیچه ای، کرامپ، دردهای شکمی حاد، کمبود اشتها، نفخ و سوء هاضمه کاربرد دارد.

- درد شکستگی را می توان با کمپرس جوشانده یا روغن زوفا آرام کرد.

- اسانس این گیاه برای نیش حشرات، خراش ها، سوختگی ها بسیار مفید است و باعث محو شدن اثر این زخم ها بر روی پوست می شود.

- برای رفع کم خونی مفید است.

- روغن زوفا تحریک کننده سیستم عصبی، سیستم هورمونی، گردش خون و سیستم دفع است.

- افرادی که از افت ناگهانی فشار خون رنج می برند، اثر درمانی این گیاه را تجربه کنند.

-  چند قطره روغن زوفا را در آب موجود در وان حمام بچکانید تا خستگی، کوفتگی و درد بدن را رفع کند.

- روغن زوفا دارای اثرات آنتی بیوتیکی و ضدقارچ و ضدباکتری است. زوفا بعنوان یک ضدعفونی کننده شناخته شده است و برای درمان عفونت های خفیف کاربرد دارد.

- زوفا از ایجاد عفونت در محل زخم جلوگیری می کند.

- زوفا برای آرام کردن اضطراب و عصبانیت مناسب و در زمینه افسردگی کارآماد است.

- اشتها را زیاد، معده را تقویت و نفخ شکم را برطرف می کند و ادرارآور است.

- از آب دم کرده ی زوفا برای درمان تب خال استفاده می کنند.

- از عصاره روغنی آن به عنوان مرهم سینه استفاده می شود.به این شکل که مقدار 10 قطره در 20 میلی لیتر روغن بادام می ریزیم. همچنین از داروی فوق در برونشیت و سرفه های شدید استفاده می شود.این دارو با آویشن و اکالیپتوس به خوبی قابل ترکیب است.

- در قدیم از زوفا برای سقط جنین استفاده می کردند.

عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:

مصرف بیش از اندازه این گیاه برای کبد مضر است. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید از مصرف این گیاه اجتناب کنند. زیرا این گیاه فشار خون را افزایش می دهد. همچنین ممکن است باعث تب و تشنج در کودکان کمتر از 5 سال شود.

   لازم به ذکر است که زنان باردار و شیرده نباید از روغن یا چای زوفا استفاده کنند. لذا باید برای مصرف این گیاه حتما با پزشک خود مشورت نمایند.

   مصرف زیاد این گیاه خصوصا روغن آن می تواند باعث مسمومیت شود. در نتیجه حتما باید در مصرف آن احتیاط کرد.

   استفاده از اسانس های خالص این گیاه (رقیق نشده) احتمال واکنش ها ی آلرژیک و التهابات پوستی را افزایش می دهد. پس از استفاده از روغن زوفا، آن را با یک روغن حامل مانند روغن بادام و و روغن زیتون مخلوط کنید.اگر احساس میکنید ممکن است به روغن زوفا حساسیت داشته باشید، ابتدا یک قطره از آن را بر روی قسمت خاصی از پوست خود بریزید و هرگونه واکنشی را بررسی کنید.

از اینکه همراه ما بودید تشکر می کنیم. امیدواریم از خواندن این مطلب لذت برده باشید.

-